Kim jesteśmy
Katedra Performatyki istnieje na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego od roku 2011. Od tego samego roku prowadzimy na kierunku wiedza o teatrze studia magisterskie o specjalności „performatyka przedstawień". Performatyka – tak jak ją rozumiemy i staramy się uprawiać – to badania nad wszelkimi rodzajami przedstawień, jak i ich kulturowo zmiennymi ramami. Widzimy ją jako pole wielorakich możliwości, których podstawą jest dążenie do uchwycenia dynamiki i zmienności doświadczenia indywidualnego i zbiorowego w jego różnorodnych przejawach. Traktując serio tradycyjne metafory teatru świata i komedii ludzkiej, chcemy ów teatr i ową komedię badać wykorzystując wciąż aktualizowaną wiedzę o tym, czym była i czym jest sztuka dramatyczna. Prowadzimy więc działalność niejako dwukierunkową: z jednej strony nieustannie zajmujemy się odnawianiem naszej wiedzy teatrologicznej i dramatologicznej, konfrontując ją z najnowszymi osiągnięciami praktyków i propozycjami metodologicznymi; z drugiej – staramy się tę wiedzę zastosować do badania zjawisk pozateatralnych: od aktów zbiorowych (ceremonii publicznych, zabaw, świąt, rytuałów) przez doświadczenia indywidualne, po relacje między ludzkim i nieludzkim.
Nasza Katedra stara się ten program realizować nie tylko przez działania jej pracowników i doktorantów (zob. indywidualne sylwetki poszczególnych osób) i nie tylko poprzez dydaktykę. Rozwijamy liczne projekty naukowe i praktyczne, działając we współpracy m.in. z Instytutem Teatralnym im. Z. Raszewskiego w Warszawie i Instytutem im. J. Grotowskiego we Wrocławiu. Organizujemy sesje i spotkania naukowe, dążąc do stałego poszerzania kontaktów krajowych (m.in., we współpracy z Polskim Towarzystwem Badań Teatralnych) oraz międzynarodowych (m.in. w ramach organizacji Performance Studies International). Z Katedrą powiązane są dwie serie wydawnicze: „Interpretacje", pod redakcją Małgorzaty Sugiery i Mateusza Borowskiego (wydawnictwo „Księgarnia Akademicka"), oraz „Nowe Perspektywy. Performatyka" pod redakcją Ewy Bal (Wydawnictwo UJ).
Jak doszło do powstania Katedry Performatyki?
Do roku 2011 nasza katedra nosiła nazwę Katedry Dramatu i prowadziła specjalizację dramatologiczną w ramach studiów II stopnia WOT. Potrzeba studiów o specjalności dramatologicznej zrodziła się z konieczności rozwoju naukowej refleksji nad dramatem rozumianym jako odrębny rodzaj literacki, a także wszystkimi innymi rodzajami tekstów dla teatru oraz problematyką związaną z dramatycznymi modelami ludzkich działań. Dwudziestowieczne przemiany w sztuce teatru, poznanie innych niż zachodnie form dramatycznych, a także uświadomienie sobie obecności struktur znanych z dramatu w sposobach, na jakie ludzie doświadczają świata i porządkują swoje doznania doprowadziło do powstania rozległej dziedziny badań, która nie mieści się ani w literaturoznawstwie, ani w teatrologii, ani w antropologii. W ciągu kilku lat istnienia Katedry Dramatu zainteresowania jej pracowników oraz tematy podejmowane na zajęciach stopniowo przesuwały się w stronę performatyki, co zaowocowało radykalnymi zmianami w programie nauczania (od roku 2011), a także decyzją o powołaniu od roku akademickiego 2011/2012 nowej specjalności „Performatyka przedstawień". Droga od badań nad dramatem do performatyki przedstawień wydać się może zaskakująca, ale tylko pod warunkiem, że dramat wciąż – w myśl podręcznikowych definicji – pojmuje się jako specjalny tekst napisany z przeznaczeniem do wystawienia scenicznego. Nie rezygnując z takiego rozumienia dramatu, od kilku już lat proponujemy jego zdecydowane poszerzenie, z jednej strony zajmując się intensywnie teatrem postdramatycznym i tekstami dla teatru nie spełniającymi klasycznych definicji i wymagań, z drugiej – badając dramatyczność życia społecznego i indywidualnego. W efekcie tych poszukiwań uznaliśmy za potrzebne wyjście poza granice teatru i dramatu ku zagadnieniom kulturowym, społecznym, czy filozoficznym, które podejmujemy posługując się pojęciami i metodami wypracowanymi w badaniach nad teatrem i dramatem. Nie oznacza to rezygnacji z tych ostatnich – oznacza natomiast poszerzenie pola zainteresowań, a także umieszczenie teatru i dramatu w rozległych i złożonych kontekstach.