Projekty badawcze w trakcie realizacji

(PRELUDIUM, NCN) Badanie elektryczności jako praktyka naukowa oraz źródło metafor w prasie popularnonaukowej i filozofii mesjanizmu (1750-1850), 2017-2019, Nr: 2016/23/N/HS2/01538, kwota: 55 640, kierownik projektu: mgr Piotr Urbanowicz, opiekun naukowy projektu: prof. dr hab. Małgorzata Sugiera

Celem projektu jest kompleksowe przebadanie literatury fachowej z zakresu fizyki z lat 1750-1830 w celu rekonstrukcji praktyk naukowych związanych z elektrycznością. Umożliwi to następnie prześledzenie procesu cyrkulacji wiedzy między praktyką instytucjonalną a popularnonaukową. Przebadana zostanie prasa z lat 1815-1850 w celu ustalania za pomocą jakich metafor kształtował się dyskurs o elektryczności. Da to podstawy do odbudowania kontekstu recepcji zjawiska elektryczności i pozwoli na analizę metaforyki używanej w pismach polskich romantyków oraz mesjanistów tworzących w latach 1800-1850. Badania te przełożą się na sproblematyzowanie roli praktyk naukowych w koncepcjach filozoficznych pierwszej połowy XIX wieku. Projekt zakończy się obroną pracy doktorskiej na Wydziale Polonistyki UJ.

SONATA (NCN): Wpływ probabilistyki na kulturę XX i XXI wieku (2017-2019),  Nr: 2016/21/D/HS2/02415, Kwota: 134 740 zł

Kierownik projektu: dr Konrad Wojnowski

Podstawowy cel projektu stanowi prześledzenie epistemologicznego i kulturowego wymiaru „myśli probabilistycznej” w XX i XXI wieku. Punktem wyjścia do prowadzonych badań jest teza, że probabilistyka – rozumiana nie tylko jako dział matematyki, ale sposób modelowania i rozumienia otaczającego świata – wpływała na kulturę ostatniego stulecia, a w szczególności na sztukę tworzoną przez artystów awangardy, neoawangardy oraz pisarzy science-fiction. Dlatego też probabilistyki nie powinno się redukować do matematycznego rachunku prawdopodobieństwa, ale należy potraktować ją jako ważne źródło pojęć i idei, które mogą znaleźć swoje odzwierciedlenie w praktykach kulturowych. Przedmiotem prowadzonych badań będą więc różne formy „promieniowania” myśli probabilistycznej w obszarze kultury i sztuki, czyli to, jak kategorie prawdopodobieństwa, losowości, czy przypadku przeniknęły różne praktyki kulturowe: od awangardowego malarstwa, przez futurologiczne eksperymenty literackie po awangardowe gry komputerowe. Jednocześnie zaplanowane prace będą zmierzały do wypracowania pojęć, które pozwolą mówić o kulturze, a zwłaszcza o tak zwanych „operacjach sztuki” (Duchamp) w kategoriach probabilistycznych.

Umieszczenie probabilistyki w kulturowym kontekście pozwoli ukazać antropologiczne i egzystencjalne znaczenie tego naukowego, ale i zarazem intelektualnego zwrotu, który dotychczas analizowany był jedynie przez historyków nauki (Ian Hacking, Gerd Gigerenzer). Ściśle matematyczny charakter rachunku prawdopodobieństwa doprowadził do odseparowania probabilistycznej problematyki od nauk humanistycznych, a różne historyczne narracje na ten temat ograniczały się głównie do śledzenia ewolucji pojęć wewnątrz dyskursu nauk ścisłych.